Tıbbi cihaz üreticileri; piyasaya yeni bir tıbbi cihaz sürmeden önce, yönetmelik ve ilgili standart gereklilikleri karşılayan güvenli ürünler üretmek için üretim süreçlerinde uygun kontrollerin bulunduğundan emin olmalıdır. Bu durum tıbbi cihaz üreticilerinin ürünlerinin belirlenmiş tasarım özelliklerini karşıladığını, üretim sonrası inceleme ve/veya test yoluyla doğrulamasını gerektirir.

Üreticinin ürettiği her ürünü test etmesi pratik olmayıp, her ürünü test etmek;

• Ürünün önceden belirlenmiş gereksinimleri yalnızca tahribatlı testlerle sağlanabiliyorsa, test için ürün kayıpları,
• Numune alma talimatına göre yapılan testler ile tüm varyasyonları temsil etmemesi,
• Zaman kayıpları vb. gibi sebeplerden dolayı uygulanabilir değildir.

Bu durumda en etkin yaklaşım ise proses validasyonudur.

Validasyon süreçleri; FDA ve 2017/745 MDR gibi yasal gereksinimlerde tanımlanmaktadır. Buna ek olarak, tıbbi cihaz üreticileri tarafından sıklıkla uygulanan ISO 13485 standardı içerisinde de detaylı bir şekilde açıklanmaktadır.

ISO 13485:2016 Madde 7.5.6,

"Kuruluş, ortaya çıkan çıktının müteakip izleme veya ölçümle doğrulanamadığı durumlarda, üretim ve hizmet sağlama için tüm süreçleri doğrulamalıdır."

FDA (Food And Drug Administration) 820.75 bölümünde,

“Bir sürecin sonuçlarının müteakip muayene ve testlerle tam olarak doğrulanamadığı durumlarda, süreç yüksek derecede bir güvence ile geçerli kılınmalı ve yerleşik prosedürlere göre onaylanmalıdır. Validasyonu onaylayan kişi(ler)in tarihi ve imzası ve uygun olduğunda valide edilen ana ekipman dahil olmak üzere validasyon faaliyetleri ve sonuçları belgelendirilmelidir.”

2017/745 MDR EK II, Bölüm 6

“Ürün doğrulama ve validasyon

Dokümantasyon; cihazın bu Tüzük’ün gerekliliklerine ve özellikle uygulanabilir genel güvenlik ve performans gerekliliklerine uygunluğunu göstermek için yürütülen bütün doğrulamalar ve validasyon testleri ve/veya çalışmaları ile ilgili sonuçları ve kritik analizleri içerir.”

Açıkça görüldüğü gibi proses validasyon süreçleri, yasal gerekliliklerde ve ilgili standartlarda çokça karşımıza çıkmaktadır.

Proses validasyon faaliyetlerinin; düzeltici ve önleyici faaliyetler, tasarım kontrolü ve numune alma metodolojileri için istatistiksel teknikler vb. süreçlere tam olarak entegre edilmesi esastır.

Doğrulanması gereken süreç örnekleri şunlardır:

• Sterilizasyon
• Temiz oda ortam koşulları
• Aseptik dolum 
• Steril paketleme ve mühürleme
• Isıl işlem
• Kaplama
• Plastik enjeksiyon kalıplama
• Ekstrüzyon
• Kaynak
• Test yöntemleri
• Hava sistemleri 
• Karıştırma 
• Plastik veya malzeme yapıştırma 
• Dalga/el lehimleme
• Formülasyonlar
• Yazılım kontrollü süreçler
• Su sistemleri

Proses validasyonunu gerçekleştirmek için; sürecin tanımlanması, izlenmesi ve kontrol edilmesi gereken kritik ürün özellikleri ile ürün güvenliğini, etkinliğini ve kalitesini olumsuz yönde etkileyecek kritik proses parametreleri ve kritik hammadde parametreleri belirlenmelidir.

Doğrulama süreci, üç yeterlilik adımından oluşur:

1. Kurulum Yeterliliği (IQ)

Önemli kurulum yeterliliği hususları şunlardır;

• Ekipman tasarım özellikleri (Ör. makinenin yetenekleri, kapasite vb..)
• Kurulum koşulları (kablolama, yardımcı programlar, işlevsellik vb.)
• Kalibrasyon,
• Önleyici bakım,
• Temizlik programları,
• Güvenlik özellikleri,
• Tedarikçi belgeleri,
• Çizimler ve kılavuzlar,
• Yazılım belgeleri,
• Çevre koşulları (temiz oda gereksinimleri, sıcaklık, nem v.b..)

2. Operasyonel Yeterlilik (OQ)

Önemli operasyonel yeterlilik hususları şunlardır;

• Proses kontrol limitleri (süre, sıcaklık, basınç, hat hızı, kurulum koşulları vb.)
• Yazılım parametreleri 
• Hammadde spesifikasyonları 
• Proses çalıştırma prosedürleri 
• Malzeme taşıma gereksinimleri 
• Proses değişiklik kontrolü 
• Eğitim 
• Prosesin kısa vadeli kararlılığı ve kabiliyeti, (enlem çalışmaları veya kontrol çizelgeleri)
• Potansiyel arıza modları, eylem seviyeleri ve en kötü durum koşulları (Hata modu ve etki analizi, hata ağacı analizi)

3. Performans Kalifikasyonu (PQ)

Önemli operasyonel yeterlilik hususları şunlardır;

• OQ'da oluşturulan gerçek ürün ve süreç parametreleri ve prosedürleri
• Ürünün kabul edilebilirliği
• OQ'da tahmin edildiği şekliyle süreç kapasitesinin güvencesi
• Proses tekrarlanabilirliği, uzun vadeli proses stabilitesi

Doğrulama (validasyon) faaliyetlerinin sonunda bir nihai rapor hazırlanmalıdır. Bu rapor, tüm protokolleri ve sonuçları özetlemeli ve bunlara atıfta bulunmalıdır. Sürecin doğrulama durumuna ilişkin sonuçlar çıkarmalıdır. Nihai rapor, doğrulama ekibi ve yetkin kişiler tarafından incelenmeli ve onaylanmalıdır.

Proses Validasyonu ve diğer kalite yönetimi adımlarında sayısız müşteriye yardımcı olan Infigen Consultancy çalışmalarınıza yardımcı olmaktan mutluluk duyacaktır